علی رضاپور | چارسوق لارستان: سازمان های مردم نهاد در حوزه آموزش، نقش مهمی در توسعه و عدالت آموزشی و فرهنگی کشور دارند. در شهر لار به علت عدم فعالیت گسترده انجمن های مرتبط با آموزش و فرهنگ، لزوم ایجاد و حمایت از این انجمن ها بیشتر احساس می شود. «چارسوق لارستان» با دعوت از محمد سقایت؛ مدیر عامل سازمان مردم‌نهاد «ویهان»، گفت و گویی با او داشته است. اگر می‌خواهید از مراحل و دشواری‌ها و حساسیت های یک انجمن مردم نهاد در حوزه آموزش و توانمندسازی کودکان و خانواده و مسیرهای موفقیت آن آگاه شوید، همچنین از اهمیت استمرار و برنامه داشتن در این مسیر بیشتر بدانید، این گفت و گو را بخوانید. ویهان الگوی مناسبی برای شما خواهد بود.
انجمن ویهان، با برنامه مشخص، تحقیقات گسترده، مشورت و ارتباط موثر با دولت و مردم و حضور میدانی در محله‌های شهر لار، در ابتدا به بررسی وضعیت آموزش کودکان پرداخته و پس از شناسایی آن با تربیت مربیان ماهر و ایجاد منابع لازم برای اهداف آموزشی خود توانسته است علاوه بر کودکان، خانواده ها را نیز در فعالیت خود سهیم نماید.
ویهان، پس از چهار سال فعالیت میدانی در نقاط شهری و روستایی شهر و استفاده از مساجد و مراکز فرهنگی، توانست به توسعه فعالیت خود ادامه دهد و در نهایت پس از تلاش‌های مستمر در چارچوب قانون، در قالب «انجمن مردم نهاد ویهان» مجوز فعالیت خود را دریافت کرد و سپس با طراحی و بازآفرینی کتابخانه حضرت سکینه(ع)، به ادامه فعالیت خود در این مکان بصورت متمرکز و تخصصی پرداخت.
تحقیق، بررسی، کارمیدانی، فعالیت در چارچوب قانونی، تعامل مناسب با ادارات دولتی و خیرین، داشتن برنامه سالانه و ماهانه و بررسی منظم نقاط ضعف و قوت و تلاش در جهت برطرف و تقویت آنها و در نهایت توجه به نیروی انسانی و تغییر و همسویی با نیازهای جدید و مطالعه در این حوزه، از مهم ترین عوامل موفقیت و پویایی ویهان بوده است. در ادامه این گفت و گو با صحبت های محمد سقایت از اعضای قدیمی و مدیر این انجمن همراه می شویم تا بصورت خلاصه از آنچه بر ویهان گذشته است و تلاش‌های آنان در شهر لار آگاه شویم؛
محمد سقایت از سیر فعالیت ها و تغییرات ویهان از ایده ابتدایی در سال 1395 تا به امروز می گوید:
در سیزدهمین گردهمایی لارستانی های مقیم تهران، در سال ۱۳۹۵، من به همراه تعدادی از دانشجویان لارستانیِ مشغول به تحصیل در دانشگاه های تهران، که اغلب از دانش‌آموزان سمپاد لار بودند، به عنوان کادر اجرایی در آن همایش فعال بودیم. با آشنایی بیشتر بین اعضای تیم، این دغدغه در ما ایجاد شد که بهتر است ارتباط با اعضای این گروه را برای فعالیت گسترده‌تری حفظ نماییم. در آن زمان نگاهمان متمرکز به گذشته و توجه به یافتن نقطه مشترکی در فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در منطقه با توجه به شباهت‌های فرهنگی و قومی‌مان بود و سعی داشتیم در امتداد همین اشتراک، پیشرفت را رقم بزنیم و با بهره از گذشته یکسانی که شهرهای منطقه مانند لار و گراش و اوز و خنج داشته‌اند، با همکاری و کمک یکدیگر در فعالیت های فرهنگی و اجتماعی و آموزشی قدم‌های متفاوتی برداریم.
نمود اولیه و خروجی ابتدایی این همکاری همان همایش سیزدهم لارستانی های مقیم تهران بود که با موفقیت انجام شد، اما پیشرفت نیازمند همکاری بلندمدت‌تری بود که با همین هدف و دغدغه آن گروه حفظ شد و با تمرکز بر علایق و دغدغه های مشترک، ایده شروع فعالیت فرهنگی در منطقه شکل گرفت.
بعد از رسیدن به توافق اولیه، تحقیق و بررسی‌ها آغاز شد. با افراد و موسسات مختلفی در تهران و شهرهای دیگر صحبت کردیم و نمونه‌های موفقی که اجرا شده بود را بررسی و با بسیاری از افراد با تجربه صحبت کردیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که با توجه به اینکه تیم ما علمی و آموزشی بود، موضوع آموزش و فعالیت در این حوزه را اساس کار خود قرار دهیم. از طرفی به این مهم دست یافتیم که همه مسائل مربوط به توسعه و پیشرفت به آموزش برمی‌گردد.
تغییر در این مسیر و شیوه های آموزشی انگیزه اصلی شروع دغدغه جمعی ما بود. با توجه به این اصل مهم که اگر از سنین پایین شروع کنیم می توانیم آموزش و مهارت را رشد دهیم، کودکان را مخاطب اصلی فعالیت خود قرار دادیم و چشم‌انداز ما همان توانمندسازی بود و آن را چنین تعریف کردیم؛ «توانمندسازی، دادن قدرت به افراد نیست بلکه همه این دانش و قدرت را دارند و ما فقط باید فرصتی فراهم نماییم که دانش و قدرت و انرژی آزاد شود». و بعد این دغدغه را به جامعه و شهر خود وارد کردیم که باید برای داشتن یک شهر توانمند، ارکان آن را تقویت نمود. خانواده، مدرسه، کودکان و نوجوانان از ارکان یک شهرند. ما نقطه تمرکز خود را کودکان قرار دادیم زیرا کودکان هم آموزش پذیرتر هستند، و هم آسیب پذیرتر.
در شروع فعالیت‌های جمعی‌مان در تابستان سال 1396، با توجه به تعطیلی دانشگاه ها و حضور اکثر اعضای گروه در لار، فعالیت های ما جدی‌تر شد و در آن زمان بود که تصمیم بر این شد که نام تیم «ویهان» باشد. ویهان به معنی بهانه و علت، نیکی و نیک اندیشی است.
در آن زمان فعالیت های ویهان، توانمندسازی در سه بخش فکری و ذهنی، مهارت فردی و مهارت اجتماعی بود. برای هر کدام از این‌ها برنامه‌هایی ترتیب دادیم. مثلاً در بخش توانمندسازی فکری، ترویج کتاب خوانی و در زمینه توانمندسازی مهارت فردی، آموزش کامپیوتر و زبان انگلیسی را انتخاب کردیم و در بُعد اجتماعی، سینما کودک را برگزار کردیم.
در شروع، تیم ما، مکان مشخصی مانند آنچه امروز در لار به عنوان کتابخانه ویهان می شناسند نبود، و موثرترین فعالیت های ما به صورت میدانی و با حضور در محله های شهر قدیم و یا پنج‌شنبه‌ها در مراکز تجمعی مردم مانند گلزار شهدا و امامزاده‌ها برای گفتگو با خانواده‌ها و جذب آنها بود. کتابخانه حسینیه اعظم به عنوان پایگاه اصلی‌مان بود و در شهرجدید لار بنیاد نیک اندیشان هاشمی فضایی را در اختیار ما قرار داده بود که از آن برای فعالیت هایمان استفاده می کردیم. با توجه همسان نبودن امکانات فرهنگی بین شهر جدید و شهر قدیم، برای رسیدن به عدالت آموزشی و فرهنگی، عمده فعالیت های ما که کاملاً رایگان بود، در شهر قدیم متمرکز بود. علاوه بر کتابخانه حسینیه اعظم در ابتدای شروع فعالیت، در اوایل دوره کرونا با حمایت اداره کتابخانه‌ها، کتابخانه گنج شایگان را نیز بازطراحی کرده و فعالیت های خود را در شهر جدید گسترش دادیم.
عمده فعالیت‌ها در آن دوران، مختلف و متنوع و گذاشتن دوره های نیازسنجی شده در محلات بود؛ برای مثال در بُعد اجتماعی، سینما کودک و نمایش خلاق را داشتیم. در زمینه فکری آزمایش و کارهای علمی به مرور اضافه شد و در زمینه فردی علاوه بر آموزش کامپیوتر، حتی دوره‌های آموزش نجاری و هنر خلاق نیز در برنامه‌هایمان گنجانده شد. اما به مرور با برگزاری برنامه‌های مختلف متوجه شدیم که کتاب می‌تواند یکی از اصلی ترین و مهم ترین منابع ما در تحول دوران کودکی باشد و از آن پس در آموزش کودکان، کتاب برای ما ارزشمندتر از منابع آموزشی دیگر شد. همچنین در ادامه با بررسی رفتار کودکان و نیازهای آموزشی خود متوجه شدیم با گسترش کار و فعالیت ویهان، اهمیت وجود نیروی انسانی متخصص بیشتر نمود می‌یابد و سعی کردیم با ایجاد دستورالعمل‌هایی در انتخاب مربیان، نیروی انسانی ماهر و تیم قوی ایجاد نماییم که یکی از ویژگی های برجسته ویهان تا به امروز است. به گونه‌ای که مربی شدن در ویهان کار بسیار سختی است و جدای از داشتن تجربه و دانش لازم، مربی ویهان شدن نیازمند خودشناسی و تغییرات اساسی درونی است تا بتواند الگوی مناسبی برای کودکان باشد.
در سال 1397 یکی از طرح‌های جذابی که در محلات انجام شد، طرحی بنام «مادران قصه‌گو» بود، که توانستیم فعالیت ها را درون خانواده و محلات فعال کنیم و این طرح تاثیر بسیار مثبتی در اهمیت قصه‌گویی و کتابخوانی به کودکان در شهر لار داشت و سبب فعالیت مادران زیادی در محلات شد و در حوزه کتاب و قصه‌گویی فعالیت کردند. این طرح حتی منجر به ایجاد کتابخانه‌های خانگی در محلات شد و بعد از آن، به اجرای طرح دیگری به نام «کارناوال قصه گویی» پرداختیم که در محلاتِ کمتر برخوردار بود. علت اجرای این طرح، ایجاد و گسترش کتابخوانی کودکان بود که این برنامه هم با استقبال همراه شد و در نهایت با استمرار این برنامه ها در محلات، خانواده های بسیاری با ویهان و اهمیت فعالیت‌هایش آشنا شدند و این جریان را همراهی کردند.
بعد از شیوع کرونا، در تابستان 1398 و اجبار به لغو بسیاری از برنامه‌ها و دوره های محله‌محور، که لزوم گفت و گوی رو در رو با کودک و خانواده‌ها اساس کار آن بود، با طرحی بنام «بُلبُل مُشاتو» کار را ادامه دادیم. در این طرح بسته هایی که در آن کتاب و فعالیت های کودکانه قرار داشت را آماده کرده و به منازل کودکان در بخش‌های مختلف شهر و حتی روستاهای اطراف ارسال کردیم که با استقبال بسیاری همراه شد و توانستیم در دوره کرونا فعالیت خود را اینچنین ادامه دهیم.
این گونه روح ویهان کالبد خود را پیدا کرد؛
بعد از پایان کرونا، با کتابخانه حضرت سکینه آشنا شدیم و با تفاهم و همکاری که با اداره آموزش و پرورش لار ایجاد شد، تامین بودجه‌ای داشتیم و توانستیم با بالاترین کیفیت در حوزه کودک، محیط این کتابخانه را آماده کرده و این باعث شد ویهان دارای مکانی مشخص، استاندارد و ویژه برای فعالیت باشد. این موضوع موجب آشنایی بیشتر مردم با تیم و تلاش‌های ویهان شد.
تک تک کتاب هایی که در کتابخانه موجود است، توسط متخصصین حوزه کتاب ویهان، انتخاب و بررسی شده‌اند. بخش مرجع کتابخانه را می توان یکی از قوی ترین منابع در حوزه کتاب کودک در منطقه دانست که افراد با عضویت ماهانه، امکان استفاده از کتاب ها را خواهند داشت. علاوه بر این، ما سعی کردیم کتابخانه معنای قدیمی خود را که صرفاً محلی برای مطالعه و امانت کتاب بود را تغییر دهیم؛ برای همین بخش های دیگری را مثل ایستگاه هنر و ساخت و ساز یا ایستگاه نمایش را به فضا اضافه کردیم و برنامه های متنوعی را متناسب با نیازها و ضروریات فرهنگی و زمانی اجرا می کنیم تا بتوانیم کتابخانه را به اجتماعی برای یادگیری و تحول فرهنگی تبدیل کنیم.
ویهان در دوره جاری توجه بیشتری بر آموزش مربیان و دوره های خود دارد و هر سال دارای تقویم آموزشی مشخصی است؛ برنامه های های یک ساله و فصلی و حتی بیزنس‌پلن (طرح تجاری) در جلسات منظم، مورد بحث قرار گرفته و تصویب می شود که بتوانیم در فعالیت های خود استمرار داشته باشیم و به نظر من نقطه عطف ویهان توجه به برنامه‌ریزی و پوست‌اندازی مکرر برای افزایش کیفیت خود است. ما ممکن است برای دوره های یکسان منابع مختلف محتوایی ارائه دهیم و یا مثلاً موضوع یادگیری در دوران اولیه کودکان زیر شش سال را در تلاش هستیم با برگزاری دوره های مختلف و آشنایی خانواده ها با روش های آموزشی جدیدی باز تعریف و متحول کنیم. همچنین در زمینه رابطه مربی و کودک در تلاش هستیم کودک، معیار و ملاک رفتار و نحوه آموزش مربی باشد و آموزش را از مربی محور به کودک محور تبدیل کنیم. جا دارد اینجا از مربیان ویهان تقدیر کنم که مربی گری کودک را صرفاً شغلی در سطح نگهداری کودک و آموزش مفاهیم به کودکان نمی دانند و همواره در حال جستجو و آگاهی هستند که اثرگذاری خود را بیشتر کنند. من بارها شنیده ام از دوستان متخصصم در حوزه یادگیری در پایتخت که سطح مربیان ویهان فراتر از شهرستان است و چنین سطحی حتی در مراکز استان به ندرت دیده می شود.
ویهان اهداف اصلی خود را در سال 1402 و 1403 در چهار بُعد تعریف کرده است؛ اولین بُعد آموزش باکیفیت و تقویت مربیان و دومین بُعد، عدالت آموزشی فارغ از سطح توانمندی مالی افراد است. سومین هدف تحول فرهنگی‌ست که با ترویج کتاب، در حال توسعه آن هستیم و آخرین بُعد ایجاد محیط های غنی مانند «گذر کودکی» در مجتمع منیری و یا بازطراحی فضای تخصصی کودک در کتابخانه حضرت سکینه که از فعالیت های ما در این موضوع است. از طرفی در بُعد یادگیری کودکان، در رده سنی دو تا شش سال در حال فعالیت هستیم و به زودی طبق برنامه‌ریزی انجام شده، بایستی دوره هایی برای کودکان زیر دو سال نیز اجرا گردد.
یکی از طرح هایی که در ویهان در حال برگزاری است، پروژه گردآوری فرهنگ کودکی لاری شامل متل ها و قصه‌های لاری و همچنین بازی‌های لاری و حتی آداب و رسوم کودکی محلی‌ست. سعی داریم ازطریق بازطراحی و اتصال فرهنگ گذشته با یادگیری نوین، هویت اصیل لارستانی را احیا کنیم. در این زمینه از همراهی و همکاری اشخاص و ارگان استقبال می کنیم و علاقه مندیم که نتایج این پروژه را در اختیار علاقه مندان قرار دهیم.
اکنون در در ویهان چهار مربی، دو کتابدار، یک مسئول رسانه و مسئول روابط عمومی و مالی در حال فعالیت هستند و در کتابخانه حضرت سکینه بیش از 1000 جلد کتاب در حوزه کودک وجود دارد. امیدوار هستیم در مجموعه ویهان با توسعه کار خود در سال 1403 بتوانیم عدالت آموزشی و فرهنگی را در شهر گسترش دهیم تا به هدف اول ویهان که ترویج کتاب در بین کودکان است، برسیم. قابل ذکر است که طرح «معلم دوستدار کتاب»، از نمودهای مهم ترکیب عدالت آموزشی و ترویج کتابخوانی در میان کودکان است که امسال برای دومین بار اجرا شد.
در پایان از تمام دوستان، هم تیمی‌ها و ادارات دولتی و خیرین تشکر می کنم و امیدوارم در سال جدید با گسترش فعالیت های خود بتوانیم زمینه گسترش فعالیت های مرتبط با توانمندسازی کودکان و خانواده ها را مهیا سازیم.
چارسوق لارستان: لازم است مردم شهر لار و منطقه لارستان و همچنین خیرین فرهنگی و نهادهای دولتی ضمن توجه به اهمیت فعالیت های فرهنگی و آموزشی مرتبط با کودک و نوجوان، هر یک به نوبه خود سهم کوچکی در فعالیت این انجمن مردم نهاد داشته باشند و پُر واضح است که تقویت این انجمن ها بصورت مستقیم در افزایش سطح فرهنگ عمومی شهر در آینده موثر خواهد بود.
خانواده ها می توانند با پرداخت حق عضویت ماهانه، علاوه بر استفاده از محیط کتابخانه حضرت سکینه(ع) و شرکت در برنامه های خلاقانه انجمن مردم نهاد ویهان، از کتاب های با کیفیت برای فرزندان خود استفاده کرده و در توسعه این تلاش فرهنگی، نقش خود را ایفا نمایند.
دیدگاه خود را بنویسید