موهبت پیرغیبی | چارسوق لارستان: «شب فرهنگی شهر اوز» در حاشیه سی و پنجمین نمایشگاه بین ­المللی کتاب، پنج­شنبه بیست­ و هشتم اردیبهشت ماه 1403، با حضور پروفسور ارفعی، جمعی از مسئولین فرهنگی کشور، مسئولین و اهالی شهر اَوَز و شهرستان­ های همجوار، در تهران برگزار گردید. مدیریت این برنامه را خانم فروغ هاشمی، رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر اَوَز، برعهده داشت.

پروفسور عبدالمجید ارفعی: خوشحال می­ شوم اگر هم­شهریانم بی­ توجه به لهجه تهرانی، خود را اَوَزی بخوانند.

دکتر عبدالمجید ارفعی؛ پژوهشگر و متخصص زبان­ های باستانی اَکدی و ایلامی، ایلام­ شناس و مترجم خط میخی ایلامی و کتیبه ­های ارزشمند ایران است. ایشان ضمن اشاره به اصالت اَوَزی خود، بر لزوم کاربرد صحیح واژه «اَوَز Avaz» به جای «اِوَز Evaz»، که عموماً بخاطر لهجه تهرانی تغییر داده می ­شود، تأکید کردند و بیان نمودند: ایران کشوری­ است چهار راه برای قوم ­های مختلفی که در طول تاریخ آمده ­اند و رفته ­اند. خیلی از شهرهای ایران شاید بازمانده ­ای باشد از قوم­ هایی که یا وارد ایران شدند و ماندند و حل شدند و یا برتری خود را نشان دادند. ما معنی نام بسیاری از شهرها را نمی­ دانیم اما ویژگی­ های خاص مشترک با هم دارند، بسیاری از شهرهای ایران که نام آنان شامل دو بخش هست؛ یک هجای کوتاه و یک هجای بلند مانند: شیراز، سیراف، نیریز، تبریز، مهریز و... بسیاری از شهرهای دیگر که نمی ­دانیم بازمانده از چه قومی که در طول تاریخ به ایران وارد شده­ اند، هستند چرا که نوشته ­ای از خود برجای نگذاشته ­اند. در ایران پیش از هخامنشیان، ما حداقل دو قوم را می­ شناسیم که نوشته از خود به جای گذاشته ­اند؛ یکی در خوزستان است و دیگری در سنگ­ نگاره آنوبانی­نی در سرپل ­ذهاب از توابع کرمانشاه، که نوشته ­ای به زبان اَکدی دارد. در خوزستان نوشته­ ای از حدود سه هزار سال قبل از میلاد وجود دارد. آنچه بر ما روشن است از حدود دو هزار و پانصد سال قبل از میلاد که تا زمان هخامنشیان تداوم داشته؛ تاریخ قومی به نام ایلامی­ هاست که شاید تمام جنوب ایران یعنی خوزستان، فارس، کرمان، بلوچستان و حتی تا قندهار این مردم در آن ساکن بوده ­اند و تاریخ گران­بهایی را برای ما برجای گذاشته ­اند. این ایلامی ­ها سرزمین شان در زمان هخامنشی، اوجَه یا اووَجه (Uvja/Uvaja) به فارسی خوانده می­ شده است.

دکتر ارفعی در ادامه به بررسی ریشه اَوَز از همین نام و وجوه مشترک آن با نام­ های برخی از شهرها پرداخت و اشاره کرد؛ نام «اَوز»، شکل دیگری­ست از کلمه «اهواز» و «خوز» در خوزستان که ریشه­ شان در فارسی باستان «اوجه» است. در «خوز»، "او" تبدیل به "خو" و "ج" تبدیل به "ز" شده و در اهواز "او" به "اه" و "ج" تبدیل به "ز"، و در اَوَز، "او" (UVA)، خودش مانده و "ج" به "ز" تبدیل شده است. 

برای ما اَوَزی­ ها افتخاری­ست که یکی از قدیمی ­ترین اقوامی هستیم که در ایران نوشتن آغاز کرد. خوشحال می ­شوم اگر هم­شهریان من بی ­توجه به لهجه تهرانی، خود را اِوزی نخوانند!

پروفسور ارفعی در ادامه ضمن توضیح در مورد گویش لارستانی و ابراز تأسف از کاربرد گویش اچمی بیان نمودند: مهم ساختار زبان است که بر اساس فعل است. ساختار افعال گویش لاری بسیار شباهت دارد به فارسی میانه دوره ساسانی. این نشان از کهن بودن این زبان دارد. اگر ساختار فعلی گویشی را بررسی نماییم، متوجه می­ شویم در بررسی زبانی، واژه کمتر ویژگی­ های زبانی را نشان می­ دهد، زیرا واژه ­ها را می ­توان از همسایگان نیز اقتباس کرد. بنابراین ساختار فعلی بسیار در بررسی زبان­ ها پراهمیت است. 

ایشان در ادامه تأکید کردند شهر اَوَز را باید شهری فرهنگی دانست. ساکنین دائم اَوَز، حدود بیست و سه هزار نفرند که در آن سکونت دارند اما این شهر چهار دانشگاه خودساخته دارد و بزرگترین دانشگاه پیام نور ایران در این شهر است. این عوامل در کنار دغدغه مردمانش برای فرهنگ شهرشان، موجب برگزیده بودن این شهر به عنوان شهر دوستدار کتاب است. من همیشه به اینکه عضو کوچکی از این شهر هستم فخر می­ فروشم. 

دکتر شاهرخ امیری شهردار اوز: خیز اوز برای رویداد پایتخت جهانی کتاب یونسکو

دکتر امیری شهردار اَوز، به عنوان سخنران بعدی این نشست، با اشاره به پیشینه تاریخی و فرهنگی این شهر بیان نمود: اَوز در عمل اثبات کرده است که توانایی زیادی دارد و ما در مجموعه شهرداری ضمن فعالیت در حوزه ­های عمرانی و خدماتی، فعالیت­ های خوبی در زمینه ­های فرهنگی و اجتماعی داشته ­ایم. برای اینکه یک شهر بتواند در زمینه پایتخت کتاب شرکت نماید و انتخاب شود، شرایط ویژه ­ای لازم است که تلاش شهرداری اَوز در کنار دستگاه های اجرایی و خیرین و تشکل­ های مردم ­نهاد در فراهم کردن این شرایط است و ما با هماهنگی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای اسلامی شهر اَوز، سعی داریم که بیش از پیش به اهداف خود در این زمینه دست یابیم.

شهر اَوز از سال 1394 فعالیت جدی خود را در بحث پایتخت کتاب آغاز کرد و اقدام به تأسیس «دبیرخانه پایتخت کتاب» نمود که شهردار و شورای شهر نیز از اعضای این دبیرخانه هستند. شهر اَوز توانسته است در سال 1402 به عنوان «شهر خلاق کتاب و کتاب­خوانی» در کنار شهرهای سبزوار، کرج و سمنان معرفی شود. همچنین در همین سال به عنوان یکی از ده شهر دوست­دار کتاب انتخاب شده است. 

شهردار اَوز در ادامه گفت: من و همکارانم در مجموعه شهرداری و شورای شهر و اداره ارشاد اسلامی شهر اَوز، برای شرکت در رویداد پایتخت جهانی کتاب یونسکو برای سال 2026 در تلاشیم و در حال آماده ­سازی مستندات برای شرکت در این رویداد جهانی هستیم. همچنین در شهرداری اَوز در حوزه کتاب فعالیت زیادی در حوزه ترویج کتاب و کتاب­خوانی با مشارکت خیرین صورت گرفته است؛ اقداماتی از قبیل «کافه کتاب اَوز» با پیشرفت فیزیکی 95 درصدی و همچنین احیای «گذر فرهنگ و هنر» که شامل کف­ سازی و نقاشی و اقدامات مناسب با فضای سنتی در بافت تاریخی شهر، که با هدف جذب گردشگر صورت پذیرفت، و نیز احداث کتابفروشی. در بحث پرداخت نیم درصد از بودجه شهرداری اوز نیز، این امر جهت کمک به کتابخانه­ های عمومی شهر تخصیص یافته است و توانسته ­ایم از تمام این ظرفیت­ ها در جهت ترویج کتاب و کتابخوانی استفاده نماییم. ایشان ابراز امیدواری کرد که شهر اوز بتواند در سال 1403 با همکاری ادارات مختلف و خیرین عنوان «پایتخت کتاب ایران» را بدست آورد.

فروغ هاشمی: «پرده کتاب»، حاصل تلاش نویسندگان اَوزی و با تمرکز بر جمع­ آوری داستان­ های بومی منطقه است.

در ادامه خانم هاشمی، مدیر این نشست با تأکید و اعلام اینکه اَوز در بحث پایتخت جهانی کتاب هم شرکت کرده است و پرونده آن با یاری اساتید و اعضای دبیرخانه کتاب و تشکل­ های مردمی کتاب تنظیم و ارسال شده است، ابراز امیدواری کرد که فعالیت­ های کتاب و کتابخوانی به صورت مستمر در شهر اَوز ادامه یابد. 

در ادامه دو نفر از کودکان کتاب­خوان اَوزی؛ یسنا و نورا شریفی، در مورد کتاب و کتابخوانی در شهر اَوز، به خصوص در رابطه با پرده کتاب صحبت کردند و در پایان این نشست از کتاب «پرده کتاب» رونمایی شد. خانم هاشمی در معرفی این کتاب بیان نمودند: این اثر شامل روایت­ های مادربزرگ­ ها و پدربزرگ ­های اَوزی درباره داستان ها و ضرب ­المثل های این شهر است که از گذشته به دست ما رسیده است که در مجموعه ­ای با همت نویسندگان بومی اَوزی چاپ شده است. «پرده کتاب» با تلاش نویسندگان اَوزی، آماده و به چاپ رسیده است و به 14 موزه در ایران نیز ارسال شده است. خانم هاشمی ابراز امیدواری کرد، «پرده کتاب» سبب تقویت خلاقیت در کودکان شود و این ایده که از شهر اَوز آغاز شده است در شهرهای دیگر نیز پیگیری شود.

در ادامه گزارش تصویری این برنامه را از دریچه دوربین محمد حاجیان ببینید: