علی رضاپور، محمد حاجیان | چارسوق لارستان: بزرگداشت روز خلیج فارس و رونمایی از ارج نامه دکتر «محمدباقر وثوقی»، دهم اردیبهشت ماه، همزمان با روز ملی خلیج فارس، در خانه اندیشمندان علوم انسانی و سالن فردوسی این مجموعه در تهران برگزار شد. در این نشست اساتید بنام کشور، دانشجویان و علاقه مندان به حوزه خلیج فارس و آثار استاد محمدباقر وثوقی حضور داشتند. سخنرانی‌ عبدالمجید ارفعی، حمید احمدی، رسول جعفریان، هوشنگ خسروبیگی و منصور صفت گل، پخش مستند «ناخدا بابو» اثر کامیار فاروقی، موسیقی زنده و رونمایی از جشن‌نامه دکتر وثوقی از برنامه‌های این نشست بود.

دکتر شهرام یوسفی‌فر، استاد پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به عنوان اولین سخنران، از روند برنامه‌ریزی‌ برگزاری این نشست و پیگیری مقالات جشن‌نامه دکتر وثوقی و دشواری این امور در عین شیرینی گفتند: از آنجا که دکتر وثوقی سرسختانه مخالف جدی درج نام خود بر روی مجموعه مقالات بودند، این کار با دقت و وسواس فراوان انجام شد، بسیاری از اساتید و پژوهشگران، با کمال میل درخواست ما را برای ارسال مقاله پذیرفتند و در نهایت کار ارزشمندی گردآوری شد که امروز شاهد رونمایی از آن خواهیم بود. ایشان با تقدیر از شخصیت علمی دکتر وثوقی به تلاش‌های ایشان در زمینه «خلیج فارس» و هدایت جمع زیادی از دانشجویان در این مسیر اشاره کردند. 

دکتر یوسفی‌فر در ادامه به هدف اصلی اجرای این گونه برنامه‌ها اشاره کردند و گفتند: اگر همه گروه‌های علمی را به مثابه یک نهاد در نظر بگیریم، می‌توان از آنان به عنوان یک موجود زنده تعبیر کرد که توانایی و سرزندگی‌شان بسته به آن دارد که سنت‌های علمی و پژوهشی خود را بصورت دائم مورد بازشناسی قرار دهند و زمینه رشد توانایی‌ها و وجوه نهایی‌شان فراهم شود. چنانچه با این هدف کوشش کنیم که شناخت و تبیینی از نوآوری و افق‌گشایی‌های استادان فعال در حوزه‌های پژوهشی و آموزشی صورت گیرد، به نوعی بازخوانی سنت‌های علمی و آموزشی انجام شده است که این استادان مدافعش بودند و آن را به عمق بردند. بدون تردید رشد این نهادهای علمی و شناخت این سنت‌ها و همچنین پاسداشت زیست عالمان، که تحت عنوان اخلاق آکادمیک عنوان می‌کنیم، ضروری است و تجلیل از این اساتید سبب می‌شود آینده بهتری در انتظار این نهادهای علمی باشد.

ایشان در پایان از اساتید و بخصوص اعضای خانه اندیشمندان و انجمن ایرانی تاریخ و گروه تاریخ دانشگاه تهران و موسسه نگارستان اندیشه و ژئوپارک قشم به عنوان دست‌اندرکاران و همکاران برگزاری این نشست نام بردند و قدردانی کردند‌.

به گزارش چارسوق لارستان، دکتر عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان‌های باستانی اکدی و ایلامی و ایلام‌شناس، سخنران بعدی این نشست بودند که ضمن تقدیر از مقام علمی دکتر وثوقی، از خاطرات و آشنایی‌شان با ایشان گفتند: آشنایی ما به زمان‌های دور بازمی‌گردد. سال‌ها پیش در مراسم بزرگداشتی که از طرف میراث فرهنگی در تخت‌جمشید در رابطه با نوروز برگزار شده بود، افتخار آشنایی با آقای دکتر وثوقی را پیدا کردم و این آشنایی ادامه پیدا کرد تا ایشان به تهران آمدند. یک روز که در دانشگاه تهران بودم خبردار شدم که ایشان به مقام استاد تمامی دانشگاه تهران رسیدند و شادی من بیش از اندازه بود. همکاری علمی ما در زمینه‌هایی مانند تدریس دروسی در دوره دکترا، به پیشنهاد ایشان و راهنمایی رساله‌های دانشجویان دکتری و... است. مهم تر از همه، ایشان برخی از مقالاتشان را که در مجله تاریخ دانشکده ادبیات به چاپ رسیده بود، برای من فرستادند و من با خواندن این مقالات با زادگاه خودم و منطقه جنوب و خلیج فارس بیشتر آشنا شدم. سپس از سفرهای ایشان به چین و کره و یافتن گورهای دریانوردان ایرانی خبردار شدم. برای من جای بسی شادی است که چنین استاد بزرگی، ما را با گذشته سرزمین خود آشنا کرده است و میراث دریانوردی ما را به صورت علمی به رشته تحریر درآورده است.

دکتر حمید احمدی، عضو هیئت علمی و استاد تمام دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز درباره دکتر وثوقی گفتند: از بزرگداشت فردی که تمام آثار و نوشته‌هایش در معرفی خلیج فارس است، بسیار خرسندم، ایشان تمام آثارشان در رابطه با تحولات خلیج فارس است و من آثاری به دقت آثار ایشان در این زمینه ندیده‌ام. البته من از رشته علوم سیاسی هستم اما همیشه آثار دکتر وثوقی را به دانشجویان معرفی کرده‎‌ام زیرا کتاب‌های ایشان فقط نظری نیست و سرشار از داده‌های مهم و تاریخی است. آثاری که ایشان در زمینه زادگاه خود «لارستان» نوشته‌اند، استثنایی است. کارهای ایشان در زمینه معرفی شخصیت‌های معاصر شهر لار و جانفشانی اقوام ایرانی در مقابل اشغالگران، مثال زدنی است. پژوهشگری نیست که به مانند ایشان چنین آثاری با داده‌های بسیار در مورد خلیج فارس خلق کرده باشد. آقای دکتر شخصیتی ملی و میهنی دارند، من نزدیک به ده سال است که ایشان را از نزدیک می‌شناسم و گاهی با هم در رابطه با مسائل ملی ایران درد و دل می‌کنیم. ایشان در ده سال اخیر پا را از مرزها بیرون گذاشته و در زمینه ایران‌شناسی در شرق آسیا و شناسایی میراث ایرانی در آن مناطق بسیار فعال بودند و با زبان‌های چینی و کره‌ای آشنایی دارند. دکتر وثوقی شناخت زیادی از حکام جنوب خلیج فارس دارند و با برخی از این خاندان‌ها در ارتباطند. ایشان به من می‌گفتند که برخلاف ظاهر ضد ایرانی این‌ها، برعکس در درون، افرادی ایران‌دوست هستند و می‌توان با این کشورها دوستی کرد تا این که با آنان به نزاع پرداخت. به گزارش چارسوق لارستان، دکتر احمدی با اشاره به شخصیت اخلاقی و علمی استاد وثوقی سخنان خود را به پایان رساندند.

رسول جعفریان، استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران نیز در این مراسم حضور داشتند؛ ایشان با اشاره به برگزاری این بزرگداشت در روز خلیج فارس، این انتخاب را دقیق و مناسب دانست و دلیل حساسیت و علاقه خود به موضوع خلیج‌فارس را، هم‌نشینی با دکتر وثوقی ذکر کرد و اشاره نمود: کنجکاوی من در زمینه‌ی خلیج فارس و از طرفی حساسیت دکتر وثوقی در به اشتراک‌گذاری پژوهش‌های خود در این موضوع، سبب علاقه و کسب اطلاعات بیشتر من در این باره است. در ادامه ایشان با اشاره به تلاش‌های مختلف، بخصوص از سال 1964، برای جعل نام خلیج‌فارس بر این عقیده هستند که این تلاش‌ها پیش‌تر از آن در جریان بوده و در حقیقت از سال 1964 به صورت رسمی ادامه یافته است. استاد دانشگاه تهران، از نخستین تلاش‌های انگلیسیان که در کشورهای حوزه خلیج فارس به حکام عرب خدمت می نموده اند یاد کرد: اولین‌بار در سال 1930 یک انگلیسی بنام «چارلز بلگراد»، مشاور امیر بحرین، به وزارت امورخارجه بریتانیا پشنهاد جعل‌ نام خلیج فارس را داده که البته پذیرفته نشده است. و بار دوم، در زمان دکتر مصدق، در سال 1957، یک انگلیسی دیگر بنام «رودلین اوهه»، در کتاب خود از عنوان جعلی نام خلیج فارس استفاده کرده است. بنابراین تلاش‌های بسیاری قبل از مصوبه اتحادیه عرب در سال 1964 انجام شده است و این قضیه، لزوم توجه به پاسداشت نام خلیج فارس را بیش از پیش می کند. دکتر جعفریان در پایان صحبت‌های خود در مورد استاد محمدباقر وثوقی گفت: دکتر وثوقی دانشمندی شاخص و برجسته است و حقیقتا شایستگی‌های یک عالِم را دارد. با توجه به زندگی و سابقه‌ی انقلابی ایشان، تحقیقات دکتر وثوقی، از حوزه لارستان شناسی به حوزه مطالعات خلیج فارس ورود نموده و اکنون در حوزه‌ی مطالعات مرتبط با دریانوردان ایران مشغول به فعالیت هستند که در نتیجه‌ی آن، شاهد تالیف کتب و مقالات مشترک با پژوهشگران چینی هستیم. به واقع ایشان را بایستی استادی بین‌المللی دانست. در کنار همه‌ی این‌ها، اکنون به همت تلاش‌های اخلاقی و علمی دکتر وثوقی، دارای نسلی از پژوهشگران و دانشجویان در حوزه‌ی مطالعات خلیج‌فارس و پایان‌نامه و کتب مختلف در این حوزه هستیم.
در ادامه‌ی این مراسم، پیام دکتر عبدالرسول خیراندیش توسط آقای دکتر مسجد جامعی در تجلیل از مقام دکتر محمدباقر وثوقی قرائت شد.

دکترهوشنگ خسروبیگی، نماینده‌ی انجمن ایرانی تاریخ، از منش اخلاقی و توان مدیریتی و پیگیری‌های دکتر وثوقی یاد کردند و همچنین شوق و انگیزه‌ی همیشگی برای خدمت کشور را از خصوصیات مثال‌زدنی ایشان دانستند. ایشان اشاره کردند: عشق به میهن و وطن و خلیج فارس است که سبب شکوفایی بسیاری از تالیفات دکتر وثوقی شده‌ است. توجه دکتر وثوقی به تاریخ محلی زادگاهشان، سبب تالیف نمونه‌ی الگویی خوبی در پژوهش‌های تاریخ محلی کشور شده‌ است. در حوزه‌ی تاریخ شرق آسیا، دکتر وثوقی در ایران پیشگام بوده‌ اند و ایشان توانسته‌ به بهترین نحو، مطالعات خلیج فارس را به مطالعات شرق آسیا مرتبط نماید.

دکتر منصور صفت گل، استاد تمام گروه تاریخ دانشگاه تهران نیز به عنوان سخنران پایانی، درباره‌ی دکتر وثوقی گفتند:  دکتر وثوقی فرزند شایسته‌ی لارستان بزرگ، و فرزانه‌ای ایران‌مدار هستند. لارستان در تاریخ ایران جایگاه بلندی دارد. لارستان سرزمین علما و دانشمندان و ثروتمندان و تاجرین بزرگی بوده است و یک رشته‌ی عمیقی از علما و مورخان و نویسندگان و شاعران، از لارستان برخاسته اند و به نظر می‌آید دکتر وثوقی نیز در ادامه‌ی همین رشته‌ی عالمان عمیق لارستان هستند که در سطح ملی و بین المللی شهرت علمی دارند. هر جا نامی از تحقیقات خلیج فارس در مجامع علمی می‌آید نام دکتر وثوقی می‌درخشد. اکنون به پیشنهاد دکتر وثوقی، نام خلیج فارس در تقویم ملی ایران ثبت شده است و به دنبال آن، ما این افتخار را داشتیم که در گروه تاریخ دانشگاه تهران، گرایش «مطالعات خلیج فارس» در مقطع کارشناسی‌ارشد را بنیان‌گزاری کنیم، که مؤسس این مقطع نیز دکتر وثوقی بوده است. همزمان سمینار دوسالانه مطالعات خلیج فارس در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران بصورت بین‌المللی برگزار شده است که بنیانگذار این همایش نیز دکتر وثوقی بودند. نکته آخر برمی‌گردد به مساله مطالعات خلیج فارس در ایران که دکتر وثوقی سهم بزرگی در این زمینه مبتنی بر منابع ایرانی داشته‌اند، برخلاف پژوهش‌های دیگران که مبتنی بر منابع اروپایی است و سبب ایجاد تصویر ناقصی از مطالعات خلیج فارس بود. به برکت تحقیقات ایشان در استفاده از منابع ایرانی (‌نسخه‌های خطی، کتاب‌ها و تحقیقات میدانی...) در حوزه خلیج فارس، امروز با عرصه‌ای از این نوع مطالعات مواجهیم که سنگینی منابع به سمت منابع ایرانی است و اطلاعات جامع و شفاف‌تری، با توجه به نگاه ایرانی، در آن درج شده است. نمونه عالی آن کتاب «اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران» که از ایشان به چاپ رسیده است. در پایان دکتر صفت‌گل ابراز امیدواری کرد که شاهد مطالعات خلیج فارس در مورد خاندان‌ها و تاجران و بومیان خلیج فارس باشیم. 

«دُر یتیم» خلیج‌فارس مردمانش هستند

محمدباقر وثوقی نیز در این مراسم گفت: «دُر یتیم» خلیج‌فارس مردمانش هستند، مردمانی که در کنار ثروت خلیج‌فارس زندگی چندان خوبی ندارند. اگر سرمایه‌گذاری شود، خلیج فارس به جایگاه شایسته خود می‌رسد. گاهی افراد به اینجا می‌رسند اما زبانشان یاری نمی‌کند در گفتن، پس تمام قد از شما تشکر و تعظیم می‌کنم.

داریوش دهقان، فرماندار ویژه لارستان که در این بزرگداشت حضور داشتند، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار چارسوق لارستان گفتند: دکتر وثوقی یک چهره شناخته شده نه در سطح لار بلکه در کل کشور و فراتر از آن در سطح بین‌الملل، و باعث افتخار شهر لار و کشور ایران هستند. آثار ایشان، آثاری نادر است که کمتر کسی در این حوزه به آن پرداخته، این که ما امروز نام خلیج فارس را با افتخار بیان می‌کنیم، مدیون آثار و پژوهش‌های ایشان هستیم. به خصوص در حوزه مردم‌شناسی که ایشان نقش اصلی در معرفی آن به دنیا داشته‌اند، این که با چه مشقت‌هایی مردم جنوب و لارستان بزرگ، این خطه را حفظ کرده‌اند از نتایج آثار ایشان است.ما افتخار می‌کنیم که مردم لارستان در بیرون کردن پرتغالی‌ها از ایران در حدود 1000 نفر شهید داده‌ند، این نشانه غیرت مردم لار است. آقای دکتر وثوقی یکی از بزرگان لارستان است و مانند ستاره درخشانی در میان آسمان زیبای لارستان می‌درخشد.

در پایان این بزرگداشت، از ارج نامه دکتر محمدباقر وثوقی رونمایی شد.

گزارش تصویری این مراسم را از اینجا ببینید.